| กระตุ้นความคิด ด้วยไอเดีย ๓๔ (copyleft)

จากลิขสิทธิ์ – สละสิทธิ์ – สู่ครีเอทีฟคอมมอนส์....อืมม์ ๐๐

ลิขซ้าย หรือ copyleft เป็นการอธิบายถึงสัญญาอนุญาต (license) กลุ่มหนึ่ง ซึ่งประยุกต์ใช้กับผลงานต่างๆ อย่างเช่น ซอฟต์แวร์ เอกสาร หนังสือ และผลงานศิลปะ โดยมีจุดประสงค์เพื่อสนับสนุนการเผยแพร่และนำผลงานดังกล่าวไปสร้างสรรค์ต่อไปอย่างเสรี ในสายตาของผู้สนับสนุนลิขซ้ายและผู้สนับสนุนการปฏิรูประบบลิขสิทธิ์นั้น กฎหมายลิขสิทธิ์ หรือ copyright ในปัจจุบันนั้น เป็นสิ่งหนึ่งที่จำกัดการสร้างสรรค์และเผยแพร่ผลงาน - ซึ่งตรงกันข้ามกับข้ออ้างของผู้สนับสนุนระบบลิขสิทธิ์

แต่การปฏิรูประบบลิขสิทธิ์นั้นเป็นเรื่องยากลำบากและต้องใช้เวลายาวนาน ผู้สนับสนุนลิขซ้ายจึงประยุกต์ใช้กฎหมายลิขสิทธิ์อย่างที่มีในปัจจุบัน สร้างสัญญาอนุญาตแบบลิขซ้าย ให้ทำงานตามจุดประสงค์ที่พวกเขาต้องการ นั่นคือ: ทำให้มั่นใจว่า ทุกคนที่ได้รับสำเนาผลงานที่เป็นลิขซ้าย จะสามารถใช้งาน ดัดแปลงแก้ไขงานนั้นได้อย่างอิสระ รวมทั้งสามารถเผยแพร่สำเนาทั้งที่แก้ไขหรือยังไม่ได้แก้ไขต่อไปให้ผู้อื่นได้ด้วย

เมื่อย้อนกลับมาพิจารณาสัญญาอนุญาตในระบบลิขสิทธิ์โดยทั่วไปนั้น เราจะพบว่า เพื่อที่จะปกป้องสิทธิต่างๆ ของเจ้าของลิขสิทธิ์ ตัวสัญญาอนุญาตจะจำกัดสิทธิ์ต่างๆ ของผู้ได้รับสำเนา เช่น อนุญาตให้เปิดซีดีได้เพื่อความบันเทิงส่วนตัวเท่านั้น ห้ามใช้เพื่อการพาณิชย์ หรือให้เปิดดีวีดีดูได้เฉพาะจากเครื่องเล่นดีวีดีเท่านั้น ห้ามเปิดในคอมพิวเตอร์ หรือได้สิทธิในการเผยแพร่ในรูปแบบหนังสือเท่านั้น แต่ห้ามดัดแปลงเป็นบทหนังหรือบทละคร และโดยมากจะจำกัดสิทธิในการทำสำเนาผลงาน (ซึ่งนั่นก็เป็นที่มาของคำว่า copyright นั่นคือ right to copy สิทธิที่จะทำสำเนา)

ดังนั้น ในระบบลิขซ้าย การที่ผู้ได้รับสำเนาได้การรับรองว่าจะสามารถใช้หรือเผยแพร่สำเนาผลงานที่ตนได้รับอย่างไรก็ได้ โดยอิสระ ตราบเท่าที่ยังคงความเป็นลิขซ้ายของงานเอาไว้ จึงทำให้ “ลิขซ้าย” ถูกมองว่าเป็นสิ่งที่อยู่ตรงข้ามกับ “ลิขสิทธิ์” - ซึ่งอันที่จริงแล้ว ตัวสัญญาอนุญาตลิขซ้ายเองนั้นทำงานอยู่บนระบบกฎหมายลิขสิทธิ์ และตัวผลงานที่จะใช้ลิขซ้ายได้ก็จำเป็นต้องเป็นผลงานมีลิขสิทธิ์ลิขซ้าย จึงไม่ใช่สิ่งที่อยู่ตรงข้ามกับ “ลิขสิทธิ์” โดยสิ้นเชิง - หากเป็นความพยายามเสนอทางเลือกที่เชื่อว่าเป็นประโยชน์ต่อการสร้างสรรค์ในสังคมมากกว่า บนระบบลิขสิทธิ์แบบเดิม

ลิขซ้ายยังคงให้การยอมรับในสิทธิต่างๆ ของผู้สร้างสรรค์งานเช่นเดียวกับสัญญาอนุญาตอื่นๆ ในระบบลิขสิทธิ์ - หากแต่สิ่งที่ลิขซ้ายได้เสนอเพิ่มเติมขึ้นมาก็คือ การปลดปล่อยผลงานออกจากข้อจำกัดในการใช้ต่างๆ และเพิ่มสิทธิให้กับผู้ได้รับสำเนา ด้วยความมุ่งหวังที่ว่า การทำเช่นนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการสร้างสรรค์ผลงานร่วมกันของคนในสังคมต่อไป และสุดท้ายแล้ว ไม่ว่าจะอย่างไร ผู้ที่จะตัดสินใจว่า จะใช้สัญญาอนุญาตแบบไหน ลิขซ้ายหรือไม่ กับงานชิ้นไหนของตัวเอง ก็ยังเป็นผู้สร้างสรรค์ผลงานอยู่ดี

อาทิตย์ สุริยะวงศ์กุล ครีเอทีฟคอมมอนส์ประเทศไทย : เรื่อง
ผู้สนใจสามารถศึกษาเรื่อง copyleft เพิ่มเติมได้จากรายงาน: จากลิขสิทธิ์ - สละสิทธิ์ - สู่ครีเอทีฟคอมมอนส์, ประชาไท, http://www.prachatai.com/05web/th/home/16202

และ www.tcdcconnect.com

huahinhub Thanks

hhh